ابرپروژه دیمزارها تا ۵ سال دیگر تمدید شود

فرامک عزیزکریمی، مدیرکل دفتر امور غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی و دبیر طرح جهش تولید در دیمزارها در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: طرح «جهش تولید در دیمزارها» از سال ۱۴۰۰-۱۳۹۹ آغاز شد. ستاد اجرای فرمان امام حامی طرح بوده و هدف آن افزایش تولید در دیمزارها است با توجه به این که ۵۰ درصد اراضی زراعی کشور دیم هستند.

وی ادامه داد: اما با وجود ظرفیت ۵۰ درصدی، سهم آن در تولید کشور کمتر از ۱۰ درصد بوده که یکی از دلایل آن قرار داشتن ایران در کمربندی خشک و نیمه خشک کره زمین است؛ یعنی توالی خشکسالی‌ها همیشه با کشور بوده از این رو ضرورت داشت متولیان امر از جمله وزارت جهاد کشاورزی از داده‌های دانش بنیان‌ها کمک بگیرند و به مدیریت بهینه در این پهنه بپردازند.

وی یادآور شد: دیمزارهای کشور در دورافتاده‌ترین مناطق قرار دارند؛ عمدتاً مناطق غربی و زاگرس نشین و بخشی هم در شمال کشور قرار دارند.

پیشرفت طرح از ۶۷۰ هزار هکتار به ۵.۲ میلیون هکتار

عزیزکریمی با بیان این که طرح در سال نخست با ۶۷۰ هزار هکتار به شکل آزمایشی در ۶ استان کلید خورد، اظهار کرد: سال نخست، سخت‌ترین سال بود. در ۵۰ ساله گذشته به لحاظ بارندگی کمترین بارش برای کشور ثبت شد. با وجود این، نشان داد در صورتی که اقدامات فنی، دانشی و حمایتی از دیمزارها صورت گیرد، می‌توان به آینده طرح امیدوار بود.

این مسؤول دولتی اضافه کرد: در سال دوم، استان‌های تحت پوشش به ۱۵ استان با ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار رسیدند. این ارقام در سال سوم یعنی سال گذشته به ۲۱ استان با ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار بود. در سال چهارم یعنی سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ این طرح در سطح ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار در ۲۵ استان در حال پیگیری و انجام است.

وی اظهار کرد: می‌توان مدعی شد مشارکت مردم در این طرح محقق شده و ۵۰۸ هزار بهره بردار از ۲۵۵ شهرستان و نزدیک به ۲۳ هزار روستا در این پروژه فعالیت مفید دارند.

مشوق‌های پیش بینی شده

مدیرکل دفتر امور غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی به برخی مشوق‌های طرح اشاره کرد و گفت: ارائه تسهیلات ۴ درصدی به کشاورزان برای خرید ادوات ویژه کشت دیم مثل کارنده‌ها و سمپاش‌ها، خرید تجهیزات مورد نیاز برداشت علوفه و… از آن جمله است.

وی پوشش بیمه‌ای را از دیگر اقدامات حمایتی طرح جهش تولید در دیمزارها عنوان کرد و توضیح داد: یکی از مباحث حمایتی مربوط به توسعه فرهنگ بیمه است. به عنوان مثال دولت در هر هکتار ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان مساعدت کرده و حق بیمه کشاورزان را می‌پردازد تا مشوقی برای بهره برداران در راستای بیمه اراضی کشاورزی باشد.

عزیرکریمی گفت: همه ساله مشکلات خشکسالی، توفان، تگرگ و… مزارع را تهدید می‌کند.

ضرورت تمدید ابرپروژه وزارت جهاد کشاورزی

دبیر طرح جهش تولید در دیمزارها با بیان این که به لحاظ انتقال دانش به کشاورزان حدود ۴ هزار و ۲۰۰ کارشناس به شکل مستقیم در پهنه‌ها، فعالیت می‌کنند، اظهار کرد: ۱۵۰۰ نفر از این افراد، فارغ‌التحصیلان بیکار سازمان نظام مهندسی است. آنها پس از آموزش در این اراضی در کنار کشاورزان برای انتقال دانش کمک می‌کنند تا بهره‌وری افزایش پیدا کند. در مجموع بیش از ۶ هزار نفر از وزارت جهاد کشاورزی درگیر این ابرطرح هستند که بزرگترین پروژه وزارتخانه محسوب می‌شود.

وی افزود: پس از ۴ سال کم بارشی، امسال بارش به میانگین بلندمدت یعنی نزدیک به ۲۲۶ میلی متر رسید. هر چند پاییز نامناسب به لحاظ بارندگی و زمستان گرم را تجربه کردیم؛ اما بارندگی در بهار این کمبودها را جبران کرده و بیش از ۱۰۰ میلی متر از بارش‌ها در بهار اتفاق افتاد.

اصلاح تناوب زراعی و تنوع کشت

مدیرکل دفتر امور غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به دیگر اقدامات انجام شده در راستای جهش تولید در دیمزارها عنوان کرد: یکی از دیگر ارکان این طرح، اصلاح تناوب زراعی و تنوع در کشت است. بیش از ۸۸ درصد محصولات کشت شده در دیمزارها گندم و جو است و ما در این طرح به دنبال توسعه کشت گیاهان دارویی، علوفه‌ای، حبوبات و دانه‌های روغنی هستیم؛ این که چندین محصول جدید مثل کاملینا، گلرنگ و علوفه‌های مختلف حتی محصولاتی که بذر آنها از خارج وارد شده مثل نخود علوفه‌ای که هم به لحاظ تنوع زراعی به خاک و اصلاح آن کمک می‌کند و هم به درآمد کشاورز در طرح مورد استفاده قرار گیرد، در دستور کار است.

عزیزکریمی تبدیل آیش زرد به آیش سبز را از دیگر اهداف این ابرپروژه دانست و گفت: کشاورزان بعضاً زمین را به مدت یک سال رها می‌کنند که در معرض باد و توفان و بارندگی دچار فرسایش می‌شوند. در تلاش هستیم در این اراضی از کشت محصولات تناوبی مثل علوفه و حبوبات استفاده کنیم به جای اینکه بدون بدون کشت رها شوند و در معرض فرسایش قرار گیرند.

وی گفت: کشت بدون شخم، کشت عمود بر شیب و… همه در جهت کاهش فرسایش بوده تا بتوانیم فرسایشی که کشور در آن رکورددار جهان است کاهش داده و به حفظ کیفیت خاک‌ها کمک کنیم.

وضعیت بازار چگونه است؟

در حال حاضر بیش از ۸۸ درصد محصولات دیمزارها گندم و جو است. به گفته این مسؤول دولتی وزارت جهاد کشاورزی به دنبال تنوع محصولی در این اراضی است. وضعیت بازار این محصولات چگونه است؟ دبیر طرح جهش تولید در دیمزارها در این خصوص توضیح داد: خرید این محصولات در بخش گندم و دانه‌های روغنی به صورت تضمینی انجام می‌شود؛ در بخش گیاهان دارویی و علوفه‌ای این محصولات در بازار آزاد به فروش می‌رسند.

عزیزکریمی افزود: البته عمده مشکلی که امسال با آن رو به رو بودیم مربوط به بازار جو بود که قیمت‌ها مناسب نبود؛ اما در مجموع بخش اعظمی از محصولات یا خرید تضمینی می‌شوند یا خرید توافقی و بخشی هم در بازار آزاد توزیع شده و به فروش می‌رسند.

پیشنهاد به دولت چهاردهم

مدیرکل دفتر امور غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی با بیان این که نتایج نشان داده این طرح برای کشور می‌تواند بسیار مفید باشد، گفت: برنامه این است در ادامه در صورت موافقت، تخصیص اعتبار و ارائه تسهیلات به کشاورزان این طرح ۵ ساله مجدد ۵ سال دیگر تمدید شود.

وی گفت: با وجود فعالیت ۴ ساله این طور برداشت می‌شود هنوز در ابتدای راه قرار داریم و جبران کاستی‌های موجود زمان می‌برد. ضرورت دارد برای تقویت خاک، حداقل ۵ سال دیگر طرح ادامه پیدا کند؛ از این رو به دنبال این هستیم تا حمایت تصمیم گیران کشور را جلب کنیم.

این مسؤول دولتی با اشاره به این که افزایش تولید، بهبود معیشت کشاورزان و جلوگیری از مهاجرت آنها و ایجاد انگیزه برای ماندن در روستاها از اهداف اولیه طرح بود، اضافه کرد: همان طور که عنوان شد دیمزارها در محروم‌ترین و دورافتاده‌ترین مناطق کشور واقع شده‌اند. کمک به افزایش تولید محصولات اساسی از جمله گندم و جو از جمله برنامه‌های پیش بینی شده است که تا حدودی محقق شده و به عنوان مثال، سال گذشته ۳.۵ میلیون تن از تولید گندم کشور از محل دیمزارها بود. این عدد امسال حدود ۵ میلیون تن خواهد بود.

وی عنوان کرد: همچنین کمک به تأمین بخشی از علوفه مورد نیاز از دیگر هدف‌ها بوده که در این راستا توانستیم سطح کشت را از صفر به بالای ۱۳۰ هزار هکتار برسانیم. کمک به افزایش کشت سایر محصولات کشاورزی مانند دانه‌های روغنی، حبوبات و… نیز از دیگر برنامه‌هایی است که پیگیری می‌شود.

دبیر طرح جهش تولید در دیمزارها با اشاره به اراضی دیم کشور، تصریح کرد: برنامه امسال تحت پوشش گرفتن ۶ میلیون هکتار از اراضی دیم است و در ادامه کل اراضی دیم باید در این پروژه مدیریت شوند.

وی گفت: در حال حاضر ۸.۵ میلیون هکتار از اراضی مربوط به بخش دیم بوده که ۶.۵ میلیون هکتار در قالب کشت می‌آید و ۲.۵ میلیون هکتار هم در بخش آیش است؛ باید از فرصت‌های اراضی آیش در حوزه کشت محصولات تناوبی برای تقویت خاک و جهش تولید کمک بگیریم.

مدیرکل دفتر امور غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی در پایان از تصمیم گیران درخواست کرد، توجه خاص به بخش کشاورزی داشته باشند که در دنیا از این حوزه حمایت ویژه می‌شود و انواع یارانه‌ها به آن تعلق می‌گیرد؛ به عنوان مثال کشورهای عضو OECD نزدیک به ۸۵۰ تا ۹۰۰ میلیارد دلار یارانه به حوزه کشاورزی اختصاص می‌دهند. ما نیز باید کمک کنیم برای خرید ادوات، بذر اصلاح شده و… یارانه و تسهیلات ارزان قیمت پرداخت شود که امنیت غذایی کشور را تضمین می‌کند.