بازتعریف آینده صنعت بیمه؛ از حکمرانی داده تا هوش مصنوعی
به گزارش خبرنگار مهر، دومین روز از نخستین همایش سالانه «اکوبیمه» صحنه تلاقی دیدگاههای نو درباره آینده صنعت بیمه، بازار سرمایه و نظامهای بازنشستگی در عصر هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال بود؛ جایی که حسین عبده تبریزی، استاد مدعو دانشگاه صنعتی شریف، با هشدار نسبت به گسترش «اقتصاد گیگ» و پیامدهای آن بر پایداری صندوقهای بازنشستگی، از لزوم بازطراحی سیاستهای بیمهای سخن گفت. او ساختار دولایهای بازنشستگی — شامل حداقل تضمینشده دولتی و نظام تکمیلی مبتنی بر بازار سرمایه — را راهحل رفع بحران دانست و تأکید کرد هماهنگی میان رگولاتورهای سهگانه مالی (بانک، بیمه و بازار سرمایه) پیششرط ثبات اقتصادی است.
در ادامه، مهدی حقباعلی، عضو هیئت علمی دانشگاه خاتم، با انتقاد از رویکرد محافظهکارانه نظارت در صنعت بیمه، نبود عمق ارتباط میان بیمه و بازار سرمایه را مانع رشد پایدار دانست. او سه متغیر کلیدی «مقررات»، «نرخ بهره واقعی منفی» و «ماهیت تعهدات بیمهای» را تعیینکننده ترکیب سرمایهگذاریها خواند و پیشنهاد داد با انتشار اوراق بدهی شاخصگذاریشده با تورم و بازنگری در چارچوب رگولاتوری، بستر هماهنگی میان دو بازار فراهم شود.
عبده تبریزی در بخش دیگری از این نشست بر ایجاد «رگولاتور واحد مالی» و پیوند ساختاری بیمه و بازار سرمایه تأکید کرد و تجربه کشورهای پیشرفته را شاهدی بر مکملبودن این دو نهاد در مدیریت ریسکهای اقتصادی دانست؛ به گفته او، اجرای پروژههای آزمایشی همچون بیمه کشاورزی میتواند نقطه آغاز همافزایی عملی این دو بازار باشد.
محور فناوری و تحول دیجیتال نیز بخش مهمی از روز دوم اکوبیمه را دربرگرفت. مجید نیلی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، ضمن تأکید بر ورود «هوشمندانه و مسئولانه» هوش مصنوعی به بیمه، تصریح کرد که بهرهگیری هدفمند از داده و فناوریهای نو باید به افزایش بهرهوری، کاهش هزینهها و ارتقای منافع ملی منجر شود. در همین مسیر، میثم میرزازاده، رئیس مرکز فناوری و توسعه هوشمند بیمه مرکزی، «حکمرانی داده» را شرط بنیادین تحقق تحول دیجیتال دانست و گفت بدون زیرساخت دادهمحور و نهاد حاکمیت داده، آیندهای برای بیمهداری هوشمند وجود ندارد.
میرامید حاجیمیرصادقی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف، با تمرکز بر بُعد تحلیلی مسئله، توضیح داد که هوش مصنوعی میتواند با تحلیل ردپای دیجیتال مشتریان، ریسکسنجی دقیقتری انجام دهد و از دادههای رفتاری برای شخصیسازی نرخ بیمه بهره گیرد. روحاله ابوجعفری، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری ریاستجمهوری، نیز تأکید کرد که بدون پیوند واقعی میان بیمه و شرکتهای دانشبنیان، این صنعت از مدار اقتصاد آینده حذف میشود. او بازنگری آئیننامههای ۱۰۴ و ۱۰۵ و بهرهگیری از مشوقهای قانون جهش تولید دانشبنیان را شرط ورود مؤثر بیمهها به زیستبوم اینشورتک دانست.
در بخش پایانی، مجید دهبیدیپور، رئیس سابق پارک علم و فناوری شریف، هوش مصنوعی را «موج آیندهساز بیمه» خواند و تحول این صنعت را نیازمند «تخریب خلاق» و بازآفرینی ساختارها دانست. این سلسله گفتوگوها سرانجام در سخنرانی اختتامیه سید فرشاد فاطمی، دبیر علمی همایش، به جمعبندی رسید؛ او تأکید کرد که نوآوری در بیمه دیگر انتخاب نیست بلکه شرط بقاست و صنعت بیمه باید با درک زمان، تعیین کند پرچمدار کدام موج نوآوری خواهد بود.
آیین اختتامیه اکوبیمه نیز با اهدای جوایز به برگزیدگان چهار جشنواره تخصصی «فن»، «ناب»، «بیماستارز» و «باز» برگزار شد؛ در این مراسم که با حضور رئیس کل بیمه مرکزی پرویز خسروشاهی و پیشکسوتان صنعت، از جمله عبدالمحمود ضرابی و لطفالله نکویی، همراه بود، از فعالان نوآور و استارتاپهای فناور حوزه بیمه تقدیر شد و بر نقش همافزایی دانش، فناوری و سیاست برای ساخت آینده بیمه ایران تأکید گردید.
اقتصاد گیگ، تهدیدی نو برای ثبات صندوقهای بازنشستگی
در دومین روز همایش اکوبیمه، حسین عبده تبریزی، استاد مدعو دانشگاه صنعتی شریف با محوریت موضوع «اقتصاد گیگ و پیامدهای آن بر صندوقهای بازنشستگی» به تشریح چالشهای نظامهای حمایتی در عصر تحول دیجیتال پرداخت.
او با اشاره به رشد سریع اشتغال پروژهمحور و گسترش پلتفرمهای کاری مستقل، هشدار داد که تغییر ساختار بازار کار از مدلهای سنتی استخدامی به اقتصاد گیگ، پایههای صندوقهای بیمه و بازنشستگی را تحتتأثیر قرار داده و نیازمند بازطراحی سیاستهای بیمهای است.
عبده تبریزی همچنین با استناد به آمارهای جهانی از سهم روبهرشد اشتغال غیردائمی در کشورهایی چون آمریکا، ایتالیا و هند، تأکید کرد که در ایران نیز این الگو به سرعت در حال گسترش است و با وجود آنکه حدود ۱۳ درصد از شاغلان در بخشهای پلتفرمی فعالیت میکنند، آمار رسمی این واقعیت را بهطور کامل نشان نمیدهد.
او کاهش نرخ مشارکت اقتصادی و ضعف شناسایی فعالیتهای غیررسمی را از چالشهای اصلی بازار کار ایران دانست و افزود: در شرایطی که وابستگی نظام بازنشستگی به حق بیمههای ماهانه رو به کاهش است، بازنگری در مدلهای پوشش بیمهای و طراحی نظامهای مکمل برای نیروی کار در اقتصاد دیجیتال، ضرورتی فوری است.
اصلاح صندوقهای بازنشستگی از مسیر دولایهایکردن نظام و مشارکت بازار سرمایه ممکن است
در ادامه و در پنجمین نشست همایش اکوبیمه با محور «بیمه و بازار سرمایه؛ نقش دو اهرم کلیدی در ثبات و رشد اقتصادی ملی»، حسین عبده تبریزی با تشریح بحران ساختاری صندوقهای بازنشستگی کشور، مدل بازنشستگی دولایه را بهعنوان راهحل اجرایی پیشنهاد کرد.
او تأکید کرد که در لایه نخست باید دولت حداقل پرداختی ثابت را برای همه بازنشستگان تضمین کند و در لایه دوم، منابع مازاد از طریق صندوقهای تکمیلی و بازار سرمایه تأمین شود تا فشار مالی از دوش دولت کاسته و بهرهوری سرمایه افزایش یابد.
عبده تبریزی همچنین با انتقاد از تعدد نهادهای نظارتی در سه رکن مالی کشور — بانک، بیمه و بازار سرمایه — گفت نبود هماهنگی میان رگولاتورها یکی از عوامل اصلی ناپایداری اقتصاد و ضعف ارتباط میان این بازارهاست.
به گفته او، تنها با همافزایی ساختاری میان بیمه و بازار سرمایه میتوان ثبات و کارایی بلندمدت نظام بازنشستگی و اقتصادی کشور را تضمین کرد.
رگولاتوری محافظهکارانه مانع پیوند عمیق بیمه و بازار سرمایه است
در ادامه این نشست، مهدی حقباعلی، عضو هیئت علمی دانشگاه خاتم، با انتقاد از محافظهکارانه بودن ساختار نظارتی صنعت بیمه گفت: رابطه میان بیمه و بازار سرمایه در ایران هنوز عمق لازم را ندارد و فریمورک رگولاتوری فعلی مانع گسترش ابزارهای سرمایهگذاری نوین شده است.
او سه عامل اصلی تعیینکننده ترکیب سرمایهگذاری بیمهها را «چارچوب مقرراتگذاری»، «نرخ بهره و تورم»، و «ماهیت تعهدات بیمهای» دانست و توضیح داد که محدودیتهای نظارتی بیمه مرکزی و نبود درک دقیق از ریسک، دست شرکتهای بیمه را برای تنوعبخشی پورتفوی بسته است.
به گفته وی، در حالیکه بیمهگران اروپایی و آمریکایی توانستهاند در چارچوبهایی مانند Solvency II و بازارهای زیرساختی یا سرمایهگذاری خصوصی، پرتفوی خود را گسترش دهند، بیمههای ایرانی به دلیل بسته بودن فضای نظارتی و ضعف ابزارهای مالی داخلی، ناچار به رفتار محافظهکارانهاند.
حقباعلی با اشاره به نرخ بهره واقعی منفی در ایران و سهم اندک بیمههای زندگی، تأکید کرد که ساختار کوتاهمدت و نقدشونده فعلی، امکان مدیریت پایدار ریسک را از بیمهها گرفته است.
او پیشنهاد داد دولت با انتشار اوراق بدهی تورممحور (شاخصگذاریشده با نرخ تورم)، زمینه برنامهریزی بلندمدت بیمهها و هماهنگی بیشتر میان بیمه و بازار سرمایه را فراهم کند.
وی همچنین از لزوم اصلاح فریمورک رگولاتوری، بلوغ تدریجی صنعت مدیریت دارایی و حرکت بهسوی سرمایهگذاریهای باثبات و شاخصمحور سخن گفت.
به گفته حقباعلی، راه دستیابی به ثبات مالی و رشد پایدار اقتصادی در گرو بازمهندسی رابطه بیمه و بازار سرمایه و ایجاد بسترهای قانونی و ابزارهای مالی متناسب با شرایط تورمی اقتصاد ایران است.
بیمه و بازار سرمایه باید رابطهای دوطرفه و رگولاتور واحد داشته باشند
در بخش دیگری از این نشست، حسین عبده تبریزی، استاد مدعو دانشگاه صنعتی شریف، با تأکید بر لزوم همافزایی دو بازار بیمه و سرمایه، خاطرنشان کرد که ساختار فعلی نظارت مالی در ایران دچار چندپارگی است و بدون رگولاتور واحد و هماهنگکننده، تحقق ثبات اقتصادی دشوار خواهد بود.
وی با اشاره به تجربه کشورهای پیشرفته گفت که بیمه و بازار سرمایه نهتنها رقیب، بلکه مکمل یکدیگر در مدیریت ریسکهای کلان اقتصادی هستند؛ بیمه ریسک را میپذیرد و بازار سرمایه باید آن را قیمتگذاری و توزیع کند.
عبده تبریزی افزود در ایران این رابطه هنوز تکسویه است، زیرا تنها بازار سرمایه خریدار اوراق بیمهای است، در حالیکه لازم است این تعامل به رابطهای دوطرفه و پایدار تبدیل شود.
او برای آغاز این همکاری، اجرای پروژههای پایلوت در بیمه کشاورزی را راهکاری عملی دانست؛ پروژههایی که با صدور اوراق ریسک در بازار سرمایه بتوانند بهصورت تدریجی، تعامل دو بازار را رسمی و کاربردی کنند.
به گفته عبده تبریزی، همافزایی بیمه و بازار سرمایه زیر چتر رگولاتور واحد، میتواند پایهای برای افزایش تابآوری نظام مالی ایران و حرکت آن بهسوی رشد پایدار باشد.
ورود هوش مصنوعی به بیمه باید هوشمندانه و مسئولانه باشد
مجید نیلی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در ابتدای نشستی تخصصی با تأکید بر ضرورت ورود هوشمندانه و مسئولانه هوش مصنوعی به صنعت بیمه، این تحول را راهی برای افزایش منافع ملی و ارتقای بهرهوری اقتصادی کشور دانست.
نیلی گفت صنعت بیمه باید با تکیه بر داده و فناوریهای نوین، از یک ساختار سنتی به بازیگری مؤثر در توسعه ملی تبدیل شود. او فناوریهای دادهمحور را «موتور رشد و سودآوری آینده بیمه» خواند و افزود بهرهبرداری درست از دادهها میتواند موجب کاهش هزینههای فرآیندی، تسریع در عملیات و شکلگیری تعاملات شخصیسازیشده با مشتریان شود.
این استاد دانشگاه تأکید کرد تحقق چنین تحولی بدون حکمرانی شرکتی و ملی مؤثر بر داده و فناوری ممکن نیست و هشدار داد که رویکرد هیجانی به هوش مصنوعی، ممکن است صنعت را از مسیر پایدار توسعه خارج کند.
به گفتهی نیلی، هدف این نشست ایجاد گفتوگویی میان متخصصان بیمه و فناوری برای یافتن راهکارهایی است که ضمن بهرهگیری از هوش مصنوعی، رعایت مسؤولیت اجتماعی و صیانت از منافع کشور را تضمین کند.
در پایان، او ترکیب متنوعی از مدیران، پژوهشگران و فعالان فناوری صنعت بیمه را معرفی کرد که در میزگرد «هوش مصنوعی در بیمه؛ از نوآوری تا حکمرانی» به واکاوی ابعاد فنی و سیاستی این موضوع پرداختند.
بدون حکمرانی داده، آیندهای برای تحول دیجیتال بیمه وجود ندارد
در ششمین نشست همایش اکوبیمه با موضوع «کاربرد هوش مصنوعی در صنعت بیمه: از نوآوری تا حکمرانی داده و الگوریتمها»، میثم میرزازاده، رئیس مرکز فناوری، امنیت اطلاعات و توسعه هوشمند بیمه مرکزی، در سخنرانی خود با عنوان «هوشمندسازی صنعت بیمه: فرصتها، چالشها و ضرورتهای تنظیمگری» بر لزوم استقرار نظام حکمرانی دادهگرا در صنعت بیمه تأکید کرد.
او با بیان اینکه «دارایی راهبردی صنعت بیمه داده است»، هشدار داد که فقدان نهادهای استانداردسازی، تمرکز بیش از حد داده در بخش دولتی، و نگرش هزینهمحور نسبت به فناوری، مانع اصلی تحول دیجیتال و بهرهوری در شرکتهای بیمه است.
به گفته میرزازاده، صنعت بیمه ایران هنوز اقتصاد داده و مدلهای قیمتگذاری اطلاعات را به رسمیت نشناخته و بهجای بهرهبرداری تحلیلی، تنها بر جمعآوری داده متمرکز بوده است.
او خواستار ایجاد نهاد حاکمیت داده با مشارکت بخش خصوصی شد که بتواند جریان داده بین صنعت بیمه، دولت و شرکتهای فناور را مدیریت و استانداردسازی کند.
میرزازاده در پایان تأکید کرد: رگولاتور باید به تنظیمگر هوشمند تبدیل شود، نه متصدی زیرساخت.» به باور او، تنها در صورت پذیرش این تغییر رویکرد است که میتوان از دادههراسی گذر کرد و به دادهمحوری و نوآوری پایدار در بیمه دست یافت.
هوش مصنوعی، ریسکسنج جدید صنعت بیمه؛ از دادههای کمبعد تا ردپای دیجیتال
در ادامه این نشست، میرامید حاجیمیرصادقی عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف، با نگاهی تحلیلی به تحول دادهمحور بیمه، تاکید کرد که اساس هوش مصنوعی بر آمار و احتمال است و صنعت بیمه میتواند با بهرهگیری از آن، تخمین دقیقتری از عدمقطعیتها و ریسکهای خود داشته باشد.
او با اشاره به تجربه موفق استفاده از دادههای رفتاری در نظامهای مالی مانند اسنپپی برای اعطای وامهای بدون ضمانت و کاهش نرخ نکول، این تجربه را الگویی عملی برای تحول صنعت بیمه دانست.
به باور او، بیمهها باید از تحلیلهای سنتی مبتنی بر دادههای محدود (سن، جنسیت، سابقه خسارت) عبور کرده و به سمت استفاده از دادههای پربعد و ردپای دیجیتال واقعی مشتریان حرکت کنند؛ جایی که رفتار کاربران در خرید، رانندگی یا حتی میزان توجه به ایمنی، مستقیماً در نرخ حقبیمه اثرگذار میشود.
میرصادقی با هشدار نسبت به تبدیل مفاهیمی چون «هوش مصنوعی» و «حکمرانی داده» به شعارهای کلیشهای، بر ضرورت بهرهگیری عملی از الگوریتمها برای شخصیسازی نرخ بیمه، افزایش دقت در ارزیابی ریسک و کشف تقلب تأکید کرد.
او گفت همانطور که شرکتهای بیمه در کشورهای پیشرفته با تحلیل دادههای مکانی و رفتاری رانندگان به قیمتگذاری هوشمند دست یافتهاند، صنعت بیمه ایران نیز باید با اتکا بر دادههای واقعی، به حکمرانی الگوریتمی و مدلهای پیشبینانه گام بگذارد.
به گفته او، آینده بیمه در گذار از دادههای کمبعد به ردپای دیجیتال هوشمحور است؛ مسیری که در آن، اعتماد و رقابتپذیری صنعت بیمه بر پایه تحلیل رفتار واقعی بیمهگذاران بنا میشود.
بیمه بدون اتصال به دانشبنیان و هوش مصنوعی، از اقتصاد آینده حذف میشود
در بخش دیگری از این نشست، روحاله ابوجعفری، عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری، تأکید کرد که آینده بیمه در گرو همگرایی واقعی با شرکتهای دانشبنیان و زیستبوم فناوریهای نو است.
او گفت صنعت بیمه باید از چارچوب سنتی خدمات فاصله بگیرد و به شریک فعال حاکمیت در مدیریت ریسک اجتماعی تبدیل شود.
ابوجعفری با مرور الگوهای سیاستگذاری علم و فناوری، یادآور شد که توسعه موفق فناوری زمانی تحقق مییابد که میان تحقیق و «نیاز واقعی بازار» تعادل برقرار باشد؛ همانگونه که در حوزه دفاعی آمریکا تجربه شد.
او هوش مصنوعی را یکی از ابزارهای کلیدی تحول ساختاری بیمه دانست و تأکید کرد: بدون بهرهگیری از دادهکاوی، یادگیری ماشین و تحلیل ریسک فناورانه، بیمه از مدار رقابت حذف خواهد شد.
وی ضمن اشاره به ضعف ارتباط میان اکوسیستم دانشبنیان و صنعت بیمه، از ناآشنایی زبان مشترک میان این دو انتقاد کرد و اصلاح آئیننامههای ۱۰۴ و ۱۰۵ را گامی رو به جلو برای سرمایهگذاری بیمهها در شرکتهای فناور و شکلگیری بازار اینشورتکها دانست.
ابوجعفری همچنین با تشریح ظرفیتهای قانون جهش تولید دانشبنیان، بهویژه اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه و سرمایهگذاری (R&D و Investment Tax Credit)، توضیح داد که بیمهها در صورت ورود فعالانه به حوزه فناوری، میتوانند از مزایای مالیاتی مستقیم بهرهمند شوند. او در پایان گفت: زیرساختها فراهم است؛ تنها نیاز ما آگاهی و همکاری میان بیمه و دانشبنیان است تا بتوانیم هزینهها را کاهش داده و خدمات بیمه فناورانه به مردم ارائه کنیم.
هوش مصنوعی صنعت بیمه را دگرگون خواهد کرد
در هشتمین نشست از نخستین همایش اکوبیمه با موضوع «بیمه در عصر دیجیتال؛ نوآوریهای فناورانه و مدلهای اقتصادی نوین»، مجید دهبیدیپور، رئیس سابق پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف، با اشاره به تجربه دو دهه اخیر کشور در حوزه نوآوری و رشد شرکتهای دانشبنیان، هوش مصنوعی را موج آیندهساز صنعت بیمه دانست.
او تأکید کرد توسعه زیرساختهای قانونی و فرهنگی طی ده سال گذشته، جسارت کارآفرینان جوان را افزایش داده و مسیر نوآوری در صنایع مختلف را هموار کرده است، اما ضریب نفوذ نوآوری در صنعت بیمه هنوز کمتر از سایر حوزههاست.
دهبیدیپور با تکیه بر مفهوم «تخریب خلاق»، تحول بیمه را در گرو ساختارشکنی آگاهانه و بهرهگیری از فناوریهای جدید دانست و گفت هوش مصنوعی همان نقشی را در بیمه ایفا خواهد کرد که کامپیوتر در محاسبات انسانی داشت؛ تغییری اساسی که قواعد بازی را بازنویسی میکند و چهره صنعت بیمه را متحول خواهد ساخت.
صنعت بیمه بدون نوآوری و هوش مصنوعی آیندهای ندارد
سید فرشاد فاطمی، دبیر علمی و دبیر شورای سیاستگذاری این همایش در سخنرانی اختتامیه این رویداد، ضمن جمعبندی مباحث دو روزه، دو مأموریت اصلی این همایش را «طرح پرسشهای دقیق و اثرگذار» و «ایجاد شبکه میان فعالان اقتصاد و بیمه» عنوان کرد.
او با اشاره به ضرورت پیوند میان سیاست، اجتماع و اقتصاد، تأکید کرد که بخشی از محدودیتهای صنعت بیمه از بطن سیاست اقتصادی کشور سرچشمه میگیرد و تنها با همگرایی نهادهای تنظیمگر قابل رفع است.
فاطمی تحول بیمههای تکمیلی درمان را یکی از نقاط عطف آینده دانست و گفت با گسترش دادههای دیجیتالی و تحلیل هوش مصنوعی، این بیمهها شخصیسازی خواهند شد. به باور او، نوآوری در بیمه دیگر یک انتخاب نیست بلکه ضرورتی برای بقاست؛ همانطور که شرکتهای بزرگی چون نوکیا و سونی قربانی بیتوجهی به موج نوآوری شدند.
وی هشدار داد که موج فناوریهای برهمزننده مسیر تمام صنایع را دگرگون خواهد کرد و شرکتهای بیمه باید از امروز تعیین کنند پنج یا ده سال آینده پرچمدار کدام نوآوری خواهند بود.
در پایان، فاطمی ضمن قدردانی از پرویز خسروشاهی، رئیس کل بیمه مرکزی از همراهی افراد در برگزاری این همایش تقدیر کرد.
اختتامیه نخستین همایش سالانه اکوبیمه
در آیین اختتامیه این همایش، دبیرخانه همایش با هدف تقدیر از نقشآفرینان نوآوری در صنعت بیمه، چهار جشنواره تخصصی «فن»، «ناب»، «بیماستارز» و «باز» را برگزار کرد. در این مراسم که با حضور جمعی از مدیران ارشد بیمه، اساتید دانشگاه و فعالان حوزه فناوری برگزار شد، برگزیدگان شاخص صنعت بیمه در حوزههای فروش نوآور، محصولات نوآور، استارتاپهای فناور و پیوند بیمه با هنر معرفی و جوایز خود را از دستان چهرههایی همچون پرویز خسروشاهی رئیس کل بیمه مرکزی، آقایان عبدالمحمود ضرابی، لطفاله نکویی (۲ پیشکسوت صنعت بیمه) و سید فرشاد فاطمی استاد اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف دریافت کردند.
منبع: خبرگزاری مهر