غفلت از طبقات محروم و کم درآمد در مسیر توسعه فناوری و نوآوری

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، جواد مشایخ با حضور در جمع دغدغه‌مندان حوزه آبادانی و پیشرفت فناورانه کشور گفت: این طرز فکر که جوامع پایین هرم و طبقات محروم، تنها مصرف کننده هستند و با ایجاد معضلات اجتماعی، هزینه های ملی را افرایش می‌دهند رنگ باخته است و حال باید با نگاهی فرصت محور به این قاعده، آنان را به عنوان کارآفرینان خلاق و مشتریان با ارزش بشناسیم.

وی در ادامه با بیان اینکه نوآوری‌های فناورانه و خلق ارزش‌های اقتصادی جدید به تنهایی برای اقتصاد کشور کافی نیست، ادامه داد: مسیر کنونی توسعه فناوری نشان داده است به دلیل تمرکز صرف بر ارزش های اقتصادی و مالی، بخش بزرگی از جوامع از دستاوردهای فناوری محروم هستند؛ بنابراین لازم است مفهوم برابری در کنار توسعه اقتصادی در رویکردهای نواورانه مدنظر قرار گیرد.

مشایخ افزود: در دنیای امروز و در بین محققان، نوآوری تنها به معنای نوآوری های فناورانه و طراحی و ساخت محصولات پیچیده با کارکردهای جدید و نوین نیست. همچنین نوآوری های فناورانه به تنهایی برای ساختن جامعه ای پیشرفته و توسعه‌یافته، کافی نیست.

به گفته وی، رویکرد دیگری از نوآوری با تمرکز بر ایجاد برابری و بازتوزیع هدفمند منابع باید مورد توجه قرار گیرد.

معاون توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی با بیان اینکه چند تلقی غلط در حوزه فناوری رواج دارد که باید تصحیح شود، گفت: از جمله این موارد می‌توان به غفلت از طبقات محروم و کم درآمد در مسیر توسعه فناوری و نوآوری، توجه بیشتر به طبقه مرفه جامعه، استقرار و تمرکز واحدهای تحقیق و توسعه بنگاه ها در محیط های بدون محدودیت و توسعه محصولات گران قیمت، روند غالب توسعه فناوری و نوآوری به سمت افرایش مصرف بی رویه و فقدان توجه لازم به مسائل اجتماعی در نظام های ارزیابی فناوری اشاره کرد.

مشایخ ادامه داد: در دهه های اخیر در بین اندیشمندان و فعالان حوزه کسب و کار، رویکرد های نوینی در کنار جریان های اصلی نوآوری مبنی بر فناوری سطح بالا ایجاد شده است که بر مفاهیمی همچون رشد فراگیر و تقویت برابری تمرکز دارند.

وی با بیان اینکه در این راستا خانواده ای از مفاهیم نظری ایجاد شده است، گفت: کلید واژه مشترک بین همه آنها تحت عنوان تقویت دسترس پذیری منابع و تمرکز بر نیاز های واقعی اقشار محروم جامعه وجود دارد.

معاون توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری با اشاره به اینکه اساسا نیازی برای بسیاری از محصولات فناورانه تولید شده، وجود نداشت بلکه ابتدا توسط تولید کنندگان نیاز ساخته و سپس به رفع آن نیاز، پرداخته شد، گفت: این در حالی است که بخش عمده ای از نیازهای واقعی بشر بی پاسخ مانده است.

وی در ادامه از مفاهیم جدیدی نوآوری که اخیرا در ادبیات فراگیر شده است از جمله نوآوری مردمی، نوآوری فراگیر،نوآوری با صرفه، نوآوری اجتماعی، نوآوری معکوس و … یاد کرد.

او همچنین در تعریف نوآوری فراگیر، افزود: منظور از نوآوری فراگیر، هر نوع نوآوری است که با دسترس پذیرتر کردن منابع، حداقل یکی از قابلیت های مرتبط با سلامتی، آموزش، درآمد و مشارکت اجتماعی را در طبقات پایین هرم درآمدی جوامع ارتقا دهد؛ به‌گونه ای که افزون بر کاهش نابرابری با ایجاد فرصت های معیشتی برای افراد پایین هرم، سبب بهبود قابل توجه و پایدار در زندگی آنها شود.

مشایخ، نوآوری صرفه را به عنوان یک راهکار در شرایط کمیابی منابع اعلام کرد و افزود: این نوآوری در قالب یک محصول، خدمات، فرآیند یا کسب و کار با وجود محدودیت‌های مالی، تکنولوژی، مواد اولیه یا سایر محدودیت‌ها طراحی و پیاده سازی می‌شود و در ادامه به موجب آن، خروجی نهایی به طور قابل توجهی ارزان تر از گزینه های بدیل است.

وی در خصوص نوآوری مردمی توضیح داد: نوآوری مردمی، ناظر به حل مسئله است و مضاف بر این به دنبال حل مسائل واقعی است نه مسائل تصنعی. این نوآوری اقتصادی است به نحوی که طیف قابل توجهی از مردم از آن استفاده خواهند کرد. نوآوری مردمی وابسته به دولت نیست و جمعیت های مردم نهاد در آن نقش اصلی را بازی می‌کنند.

مشایخ در پایان ضمن تاکید بر سیاست‌های حمایتی دولت از توسعه نوآوری های فراگیر و با صرفه گفت: عدم وابستگی نوآوری مردمی به دولت، نافی نقش دولت در این خصوص نخواهد بود. دولت در این راستا از گروه های مردمی و سمن های منطقه‌ای و تخصصی مسئله محور حمایت کرده و در راه توسعه و گسترش ابزارهای حمایتی از حوزه های نوآوری فناورانه و های تک به حوزه های اجتماعی و منطقه‌ای نیاز محور قدم می‌گذارد.