پدیده لوله‌زایی در دشت یزد-اردکان؛ جلوه جدید فرونشست‌های کشور

دکتر علی بیت‌اللهی، مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: مهمترین پهنه فرونشستی زمین در استان یزد، در مسیر بین یزد- اردکان است؛ این پهنه فرونشستی به طور تقریبی دارای طولی معادل ۱۰۰ کیلومتر و عرض بیشینه در قسمت‌های مرکزی زون فرونشستی، حدود ۱۵ کیلومتر است.

وی بیشینه مقدار نرخ سالیانه فرونشست زمین در این پهنه را بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی ۱۴ سانتی‌متر در سال اعلام کرد و ادامه داد: این مسیر از سمت جنوب شرقی از جنوب یزد در امتداد بزرگراه یزد – اردکان شروع می‌شود و در ادامه از شاهدیه، زارچ و اشکدز عبور کرده و در محل تلاقی بزرگراه یزد- اردکان و بزرگراه کنار گذر حلقوی اردکان (در جنوب شرقی میبد) به بیشینه مقدار خود می رسد(۱۴ سانتی متر در سال).

بیت اللهی یادآور شد: شهرهای میبد، بفروئیه، اردکان و در نهایت احمدآباد در شمال غربی‌ترین حد این پهنه فرونشستی از جمله سکونتگاه‌های واقع در پهنه فرونشستی یزد-اردکان هستند. 

وی با اشاره به عکس زیر، خاطر نشان کرد: این تصویر نشان می‌دهد که یکی از شاخص‌ترین پدیده‌های لوله‌زایی ناشی از فرونشست زمین در ایران است که فرونشست تجمعی حدود ۲ متری را نشان می‌دهد.

مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اضافه کرد: بر اساس اطلاعات موجود، نرخ چند سال اخیر فرونشست زمین در نقطه این چاه که عکس آن نشان داده شده، ۱۰ سانتی‌متر در سال برآورد شده است. طبق اعلام آب منطقه‌ای یزد، سطح ایستابی در محل چاه مشاهده‌ای که دچار لوله‌زایی شده، در سال ۱۳۵۲ (زمان حفر چاه پیزومتری)، ۳۳ متر بوده که در سال ۱۴۰۲ سطح آب در این منطقه با افتی معادل ۴۳ متر در طول ۵۰ متر، به عدد ۷۶ متری رسیده است (افت سالانه ۸۶ سانتی متر در سال).

وی تاکید کرد: اگر میزان فرونشست تجمعی ۲ متر فرض شود، در این حالت، نرخ فرونشست متوسط سالیانه حدود ۴ سانتی متر در سال در نقطه چاه مشاهده‌ای خواهد بود. از آنجا که در رخداد فرونشست زمین، لوله چاه همراه لایه‌های سطحی در برگیرنده آن، پایین رفته و بطور کامل در نقطه ارتفاعی سابق خود ثابت نمی‌ماند، لذا تخمین زده می‌شود که فرونشست تجمعی زمین بیش از ۲ متر باشد.

وی افزود: همانطور که ذکر شد، در سال‌های اخیر نرخ فرونشست زمین در مختصات نقطه چاه، ۱۰ سانتی‌متر در سال گزارش شده است، بدیهی است که در سال‌های شروع افت سطح آب و به تبع آن فرونشست زمین، نرخ فرونشست زمین کمتر از ۱۰ سانتی متر بوده است و لذا با تقریب می‌توان فرونشست تجمعی نقطه چاه مشاهده‌ای(شکل نشان داده شده) را حدود ۴ متر تخمین زد که معرف نرخ فرونشست متوسط سالیانه حدود ۸ سانتی متر در سال خواهد بود.

به گفته وی، بخشی از این مقدار کل فرونشست زمین لوله چاه همراه لایه‌های زمین پایین رفته و بخشی دیگر بدلایل جنس لایه‌ها، نحوه اتصال لوله جداره با زمین اطراف، کیفیت گراول پکینگ و … بصورت لوله زایی( حدود ۲ متر) خود را نشان داده است. 

انتهای پیام