سبزگرایی در گردشگری با تیغ دولبه/ چند راهکار برای تحقق شعار WTO

خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ امروز پنجم مهر ماه روز جهانی گردشگری است همه ساله در روز ۲۷ سپتامبر علاقه مندان به سفر در جهان این روز را با برگزاری برنامه‌های مختلف جشن می‌گیرند. سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد نیز همه ساله برای این روز شعاری را اعلام می‌کند تا کشورهایی که در حوزه گردشگری فعالیت می‌کنند بتوانند این شعار را مدنظر قرار دهند و اولویت‌ها در این حوزه مشخص شود.

امسال هم سازمان جهانی گردشگری شعار «گردشگری و سرمایه‌گذاری سبز» را برای این روز بین‌المللی در نظر گرفته است که بر اهمیت سرمایه‌گذاری‌های جدید و نوآورانه در صنعت گردشگری تاکید می‌کند.

این شعار نمایانگر فراخوانی برای عمل آوردن تعهد بین‌المللی به سرمایه‌گذاری‌هایی است که علاوه بر ترویج رشد اقتصادی، به حفاظت از محیط زیست، توسعه پایدار و بهبود رفاه اجتماعی نیز کمک می‌کنند.

در واقع ماهیت این شعارها چنین هدفی را دنبال می‌کنند. مانند شعارهای ده سال قبل که عبارت بودند از:

سال ۲۰۲۲ میلادی: بازنگری یا تفکری دوباره در گردشگر

سال ۲۰۲۱ میلادی: گردشگری برای رشد فراگیر

سال ۲۰۲۰ میلادی: گردشگری و توسعه روستایی

سال ۲۰۱۹ میلادی: آینده‌ای بهتر برای همه

سال ۲۰۱۸ میلادی: گردشگری و تحول دیجیتال

سال ۲۰۱۷ میلادی: گردشگری پایدار؛ راهی برای پیشرفت

سال ۲۰۱۶ میلادی: گردشگری برای همه

سال ۲۰۱۵ میلادی: یک میلیارد گردشگر، یک میلیارد فرصت

سال ۲۰۱۴ میلادی: گردشگری و توسعه جوامع

سال ۲۰۱۳ میلادی: گردشگری و آب؛ حفاظت از آینده مشترک

شعار سال ۲۰۲۳ نیز بر توسعه جامعه بین‌المللی گردشگری، ایجاد اتحاد بین کشورها، مؤسسات مالی چندجانبه، شرکای توسعه و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در ساختار جدید برای سرمایه‌گذاری و توسعه در صنعت گردشگری تمرکز می‌کند. این شعار به عنوان یک راهنمای الهام‌بخش برای تلاش‌های مشترک جهانی در ساختن یک آینده بهتر برای صنعت گردشگری خواهد بود.

محمد جهانشاهی معاون دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره این شعار معتقد است: انتخاب این شعار بستری به منظور جهت‌دهی به سیاست‌ها، برنامه‌ها و اقدامات جاری منطبق با شعار سازمان جهانی گردشگری با عنوان گردشگری و سرمایه‌گذاری سبز به شمار می‌آید و علاوه بر اینکه رویکرد گرامیداشت روز جهانی گردشگری امسال را به نمایش خواهد گذاشت، سبب انطباق با الگوها و نگاه جهانی در همه طول سال خواهد شد.

وی گفت: سرمایه‌گذاری سبز در صنعت گردشگری شامل سرمایه‌گذاری در تأسیسات گردشگری پایدار، انتخاب انرژی تجدیدپذیر، حفظ مناطق طبیعی و فرهنگی، حمایت از جوامع محلی و ایجاد اشتغال محلی به شمار می‌آید.

گردشگری تیغ دولبه ای با تأثیرگذاری مثبت و منفی

در حقیقت با توسعه گردشگری و افزایش آگاهی مردم درباره پایداری و استفاده بیش از حد از منابع طبیعی و مخاطرات آن موجب شده تا جوامع درباره محیط پیرامون خود و ارتباط آن با گردشگری حساس شوند. شاید به همین علت است که امروزه مفاهیم طبیعت‌گردی، گردشگری پایدار، گردشگری مبتنی بر حفظ محیط زیست و گردشگری سبز رواج پیدا کرده است و گردشگران آگاه به ارزشمندی محیط زیست بیش از پیش افزایش پیدا می‌کنند.

امجد جلالی یکی از کارشناسان گردشگری بر این باور است که گردشگری سبز همان گردشگری مسئولیت پذیر و اخلاق گراست چون وقتی گردشگران متوجه محیط پیرامونی خود می‌شوند به آن بیشتر احترام می‌گذارند. اما گردشگری به تنهایی سبز نمی‌شود این اقدام باید توسط دولت‌ها به صورت جدی مورد بررسی و توجه قرار گیرد اما امروزه می‌بینیم تنها چیزی که اهمیت ندارد همین مسائل زیست محیطی است. کشورها درصدد هستند که بیشترین گردشگران را به سمت خود جذب کنند اما کدام یک از آنها توانسته اند در حوزه گردشگری سبز گام بردارند.

به باور وی؛ گردشگری انبوهی که کشورها دنبال آن هستند با گردشگری سبز در مغایرت است. با این وجود برخی از گردشگران هستند که تلاش می‌کنند در سفرهای خود توجه به این موضوعات را بیشتر مدنظر قرار دهند به همین دلیل است که اقامت در طبیعت بدون زباله یا اکوتوریسم بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته و گردشگران می‌پسندند در اقامتگاه‌هایی ساکن شوند که به موضوعات زیست محیطی اهمیت بیشتری می‌دهند.

در این باره محمود حسن پور عضو هیأت علمی گروه مدیریت گردشگری دانشگاه مازندران و مرضیه شاهی سوندی کارشناس ارشد مدیریت گردشگری و بازاریابی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در گزارشی که برای کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی نوشته اند به موضوع گردشگری سبز پرداخته اند.

آنها در این گزارش آورده اند: امروزه با روند صعودی رشد گردشگری و مواجه با تقاضاهای جدید گردشگران، گردشگری سبز فرصتی برای کسب و کارها، مقاصد، تأمین کنندگان خدمات و گردشگران است تا تجربه‌ای متفاوت را در کارنامه خود داشته باشند. گردشگری تیغ دولبه ای است که تأثیرگذاری مثبت و منفی آن بر تمام ذینفعان قابل توجه است.

با ظهور اشکال جدید گردشگری مبتنی بر حفظ محیط زیست، اقدامات بیشماری را می‌توان انجام داد که هرچند ممکن است در اولین برآورد پرهزینه باشند اما با توجه به اهمیت روند توسعه پایدار گردشگری و لحاظ کردن تمام نیازهای نسل‌های بعد، ارزش سرمایه گذاری مالی و زمانی را دارد. بر این اساس اقدامات لازم جهت سبزگرایی در صنعت گردشگری نیازمند توجه توأمان به بخش عرضه و تقاضای گردشگری است.

در یک طرف تولید بر مبنای اصول توسعه پایدار، کاهش مصرف انرژی و استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر و کارایی در استفاده از منابع قرار دارد و طرف دیگر اصلاح و بهبود الگوی مصرف از طریق تغییر در سلایق و نگرش جامعه نسبت به منابع طبیعی و مصرف می باید مورد توجه قرار گیرد. بر این اساس اولین قدم در مسیر گردشگری سبز، آگاهی رسانی جمعی است.

اقدامات آگاهی سازی نسبت به تغییرات زیست محیطی و تأثیر آن بر زندگی آینده انسان، باید شامل تمام ذینفعان کلان و خرد گردشگری و کشوری باشد. مطالعه مشخصه‌های جمعیت شناختی، رفتاری، و ترجیحات بخش‌های مختلف بازار داخلی و بین المللی جهت جذب بهتر آن دسته از گردشگران با روحیه و رفتار آگاه و پایدار در راستای این مهم است. به علاوه می‌توان چارچوب مطلوبی برای مصرف بهینه در جامعه و انطباق آن بر مبنای منافع فردی و جمعی و نسل‌های آینده تعریف بکارگیری آن را به شیوه‌های مختلف تشویق کرد.

باید توجه داشت که نمی‌توان از منافع مثبت گردشگری بویژه منافع اقتصادی در این مناطق آسان گذشت

گام دیگر می‌تواند مشخص کردن کانون‌های بحرانی و آسیب پذیر محیطی و تغییر و انحراف جریان گردشگری از آن باشد. برخی مناطق مختلف به ویژه مناطق حاشیه‌ای و روستایی و همچنین کسب و کارهای خرد و کوچک گردشگری در مناطق دورافتاده‌تر معمولاً بسیار شکننده و آسیب پذیر هستند. باید توجه داشت که نمی‌توان از منافع مثبت گردشگری به ویژه منافع اقتصادی در این مناطق آسان گذشت.

منابع سرشار طبیعی و فرهنگی این مناطق، فرصت خوبی برای ایجاد کسب و کارهای جدید، اشتغالزایی و مثبت اندیشی در کل جامعه محلی است. این مناطق می‌توانند تورهایی را سازماندهی کنند که به جذب بیشتر گردشگرانی منتهی شود که به دنبال تجربه اصیل زندگی نزدیک تر به طبیعت و تماس با ریشه‌های فرهنگی آنها هستند. باید به خاطر داشت که اقداماتی همچون شبکه سازی برای به اشتراک گذاری تجارب، اطلاعات، مشتریان و ایده‌های آنها کمک بزرگی به بقا و توسعه آنها است.

همچنین الگوبرداری از مقصدهای موفق در این زمینه همچون دانمارک و کشورهای دیگری که در این زمینه پیشتاز هستند بسیار کمک کننده است. به عنوان مثال با تعیین مسیرهای دوچرخه سواری برای گردشگران یا تعیین جایزه‌هایی برای ارائه دهندگان خدمات از جمله، هتلداران، مجریان تور، شرکتهای ارائه خدمات حمل و نقل، رستوران‌ها، جاذبه‌ها و غیره می‌توان روند کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای را جا انداخت و کمی از سرعت آسیب رسانی به محیط زیست و به خطر انداختن زمین کاست.