شکواییه یا شکایت نامه چیست و نحوه تنظیم آن چگونه است؟

شکواییه یا شکایت نامه، سندی رسمی و یکی از اوراق قضایی اساسی در نظام حقوقی است که برای آغاز دعاوی کیفری به کار می‌رود. این سند، در حقیقت درخواست قانونی فردی است که مورد ظلم یا آسیب قرار گرفته تا دستگاه قضایی به جرم یا تخلف علیه او رسیدگی کرده و مجازات یا جبران خسارت را تعیین کند. آشنایی با ساختار شکواییه، نحوه تنظیم و پیگیری آن، تفاوت آن با دادخواست حقوقی و مراحل رسیدگی قضایی، می‌تواند به افراد کمک کند تا از حقوق خود محافظت کنند و از پیچیدگی‌های حقوقی پیشگیری نمایند.

شکواییه یا شکایت نامه چیست؟

شکواییه یا شکایت نامه، سندی رسمی و یکی از مهم‌ترین اوراق قضایی است که برای آغاز و ثبت دعاوی کیفری استفاده می‌شود. این سند بیانگر درخواست قانونی شاکی از مراجع قضایی است تا درباره جرمی که علیه او رخ داده، رسیدگی و مجازات صادر شود. شکواییه نقش اساسی در حفاظت از حقوق فرد زیان دیده و پیگیری عدالت دارد و آغاز فرایند کیفری محسوب می‌شود. منبع از سایت مباشر: https://mymobasher.com/what-is-a-complaint/

تفاوت شکواییه و دادخواست حقوقی

شناخت تفاوت میان شکواییه و دادخواست حقوقی برای اقدام صحیح در مراجع قضایی ضروری است. شکواییه به طور خاص برای دعاوی کیفری مطرح می‌شود، مانند سرقت، کلاهبرداری، خیانت در امانت، ضرب و جرح یا جعل. دادخواست حقوقی برای دعاوی غیر کیفری تنظیم می‌شود و شامل مسائل مالی، خانواده، قراردادها، مالکیت و ارث است.

شکواییه تابع قانون آیین دادرسی کیفری است و مرجع رسیدگی آن دادسرا یا دادگاه کیفری است، در حالی که دادخواست حقوقی براساس قانون آیین دادرسی مدنی بررسی می‌شود و مرجع رسیدگی آن بسته به موضوع، می‌تواند شورای حل اختلاف، دادگاه عمومی حقوقی یا دادگاه خانواده باشد. شکواییه می‌تواند به صورت شفاهی یا کتبی تنظیم شود و الزام به استفاده از فرم خاص ندارد، اما دادخواست حقوقی حتماً باید روی فرم‌های چاپی و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شود.

اصطلاحات نیز در این دو نوع دعوی متفاوت است. در شکواییه، شخصی که شکایت می‌کند، شاکی نامیده می‌شود و متهم، مشتکی‌عنه است؛ موضوع شکایت اتهام نامیده می‌شود. در دادخواست حقوقی، اقامه‌کننده دعوا خواهان است و طرف مقابل خوانده نامیده می‌شود؛ موضوع پرونده خواسته خوانده می‌شود. حضور وکیل در دعاوی کیفری الزامی نیست، اما در بسیاری از دعاوی حقوقی با ارزش مالی بالا، حضور وکیل ضروری است.

نحوه تنظیم شکواییه

برای تنظیم شکواییه، اطلاعات مشخصی باید درج شود تا دادگاه بتواند به آن رسیدگی کند. براساس ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری، شاکی باید مشخصات کامل خود شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، تحصیلات، وضعیت تأهل، تابعیت، مذهب، شماره شناسنامه، شماره ملی، آدرس دقیق، ایمیل، شماره تلفن و کدپستی را ارائه دهد.

موضوع شکایت باید به طور روشن و مختصر توضیح داده شود. ذکر عنوان مجرمانه دقیق ضرورتی ندارد، زیرا مقام قضایی عنوان قانونی مناسب را مشخص می‌کند. دقت در تاریخ و محل وقوع جرم برای تعیین صلاحیت محل و محاسبه مرور زمان اهمیت دارد. همچنین، شاکی می‌تواند خسارات مالی یا جانی ناشی از جرم را در همان دادگاه مطالبه کند و مدارک و دلایل خود مانند شهادت شهود، رسید بانکی، پیامک، تصاویر دوربین مداربسته و گزارش پلیس را ارائه دهد. در صورت عدم شناسایی متهم، دادسرا موظف به شناسایی او است.

شکواییه باید توسط شاکی امضا شود و تنها فردی که ذی‌نفع در موضوع شکایت باشد، مجاز به طرح شکایت است.

مراحل ثبت و پیگیری شکوائیه

مراحل ثبت و پیگیری شکایت کیفری شامل مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا کلانتری برای ثبت شکواییه است. ثبت الکترونیک شکایت انجام شده و پیامکی مبنی بر ثبت پرونده به شاکی ارسال می‌شود.

پس از ثبت، دادسرا تحقیقات مقدماتی را آغاز می‌کند. مقام تحقیق شامل دادیار یا بازپرس به همراه ضابطان دادگستری پرونده را بررسی می‌کنند. جلسه حضوری لازم نیست و احضار طرفین ممکن است جداگانه انجام شود. اگر شواهد کافی باشد، دادستان کیفرخواست صادر و پرونده را به دادگاه صالح می‌فرستد.

در دادگاه بدوی، پرونده بررسی شده و جلسه دادرسی با حضور شاکی، متهم و وکلای آنان برگزار می‌شود. قاضی با استناد به تحقیقات، گزارش ضابطان و اظهارات شهود، حکم صادر می‌کند. متهم حق داشتن وکیل، سکوت و انجام تحقیقات انفرادی را دارد.

در مرحله تجدیدنظر، دادگاه تجدیدنظر استان یا دیوان عالی کشور بر رأی دادگاه بدوی نظارت می‌کند. پس از طی مواعد قانونی، رأی قطعی می‌شود و امکان واخواهی و تجدیدنظر وجود دارد.

مدت زمان رسیدگی و مهلت شکایت

مدت زمان رسیدگی به شکایات کیفری بستگی به نوع جرم و مرجع رسیدگی دارد و از چند هفته تا چند ماه متغیر است. برخی جرایم مانند حد، قصاص و دیه مشمول مرور زمان نیستند. جرایم تعزیری قابل گذشت، یک سال پس از اطلاع شاکی از وقوع جرم قابلیت شکایت دارند، مگر در موارد خاص مانند چک برگشتی که مهلت آن شش ماه است. وراث شاکی در صورت فوت او، شش ماه پس از فوت فرصت طرح شکایت دارند.

هزینه ثبت شکواییه

هزینه ثبت شکواییه بر اساس تعرفه سال ۱۴۰۴، هفتصد و هفتاد هزار ریال تعیین شده است. افراد دارای مشکلات مالی می‌توانند تا ۳۰ درصد تخفیف دریافت کنند و ایثارگران نیز از پرداخت هزینه معاف هستند.

دلایل رد شکایت

شکایت ممکن است به دلایلی رد شود که شامل نقص تشریفات، فقدان اهلیت شاکی، عدم وجود جرم قانونی، گذشت شاکی یا متهم، فوت متهم، نبود دلایل کافی، رسیدگی قبلی به موضوع و مرور زمان است. رعایت دقیق شرایط قانونی و مشورت با وکیل می‌تواند از رد شکایت جلوگیری کند.

نقش وکیل در شکواییه

داشتن وکیل در فرآیند شکایت کیفری می‌تواند به‌شدت شانس موفقیت شاکی را افزایش دهد. وکیل وظیفه دارد شکواییه را به‌صورت دقیق و کامل تنظیم کند، مدارک و دلایل کافی برای اثبات جرم جمع‌آوری کند، در جلسات بازجویی و دادگاه شاکی را نمایندگی کند و از حقوق قانونی او دفاع نماید. همچنین وکیل می‌تواند شاکی را در خصوص مراحل قانونی، مهلت‌ها و امکان پیگیری از طریق دادسرا یا دادگاه راهنمایی کند. حضور وکیل به خصوص در پرونده‌های پیچیده یا جرایم سنگین، باعث جلوگیری از اشتباهات حقوقی و تسریع در رسیدگی می‌شود.

جمع بندی

شکواییه یک سند حقوقی است که به افراد امکان می‌دهد علیه جرایم و تخلفات حقوقی اقدام کنند. آشنایی با تفاوت آن با دادخواست حقوقی، نحوه تنظیم دقیق، مراحل ثبت و پیگیری، مدت زمان رسیدگی و مسائل مالی و حقوقی مرتبط از بروز مشکلات و تاخیر در رسیدگی جلوگیری می‌کند. رعایت کامل الزامات قانونی و استفاده از مشاوره حقوقی در هر مرحله، تضمین‌کننده رسیدگی موثر و حمایت از حقوق شاکی است. برای اطلاعات بیشتر می توانید دیگر مقالات سایت تهران اقتصادی را مطالعه نمایید.