قرارداد دوجانبه برق و تامین برق صنایع در ایران به‌صورت سنتی، مستقیما از نهادهای دولتی تهیه‌کننده انرژی برق مانند وزارت نیرو انجام می‌شد. در سال‌های اخیر، ساختار عرضه انرژی برق در ایران تغییر و از تولید انحصاری دولت خارج شده است. بنابراین صنایع بزرگ و مشترکین با مصرف متوسط می‌توانند از دو طریق برق موردنیاز خود را تامین کنند که شامل قرار داد دوجانبه برق و بورس انرژی خواهد شد.
قرارداد دوجانبه برق یا Bilateral Contracts به قراردادی اطلاق می‌شود که به‌منظور فروش مستقیم برق از طرف شرکت خرده‌فروش به مصرفکننده نهایی منعقد می‌شود و مصرف‌کنندگان می‌تواند برق خود را از شرکت خرده‌فروشی برق یا بازار بورس تأمین نمایند. قرارداد دوجانبه برق تحت نظارت وزارت نیرو و دولت منعقد می‌شود و معمولاً از انعطاف بالایی برخوردار است.
در صنعت انرژی، قراردادهای دوجانبه برق یکی از ابزارهای کلیدی است که برای تأمین برق و انتقال آن بین دو نهاد یا شرکت به کار می‌رود. این مقاله به معرفی مفهوم قرارداد دوجانبه برق، اهمیت آن و مزایایی که به هر دو طرف ارائه میدهد، پرداخته است.
مفهوم قرارداد دوجانبه برق:
قرارداد دوجانبه برق به توافقی اشاره دارد که بین دو نهاد، شرکت یا سازمان برای تأمین برق و یا انتقال آن از یک منبع به منبع دیگر، منعقد می‌شود. این قرارداد معمولاً شامل شرایطی مانند میزان برق موردنیاز، قیمت، مدت‌زمان، شرایط پرداخت و مسئولیت‌های هر طرف است.
اهمیت قرارداد دوجانبه برق:
افزایش امنیت تأمین برق: این قراردادها امکان ایجاد توافقات مستقل بین دو طرف را فراهم می‌کنند که باعث افزایش امنیت تأمین برق می‌شود.
انعطاف‌پذیری در قیمت‌گذاری: قراردادهای دوجانبه برق می‌توانند امکان توافق بر روی قیمت برق بر اساس شرایط بازار و نیازهای طرفین را فراهم کنند.
افزایش رقابت: وجود گزینه‌های متعدد برای تأمین برق باعث افزایش رقابت در بازار انرژی می‌شود که به نفع مصرف‌کنندگان است.
مطابق مصوبه هیئت وزیران مورخ 20/07/1399 به شماره 82357/ت 57467 هـ ، و مصوبه وزارت نیرو به تاریخ 02/09/1399 به شماره 100/30/34585/99 کلیه مشترکین صنعتی با دیماند بالای 1 مگاوات ملزم به تأمین برق خود از طریق قراردادهای دوجانبه و یا سایر روشهای متداول در بورس انرژی میباشند.
در غیر این صورت بسته به نوع صنعت، بهای برق مصرفی مطابق نرخ سقف یا متوسط موزون بازار عمده‌فروشی محاسبه خواهد گردید. قراردادهای دوجانبه مابین مصرفکننده نهایی با شرکت خرده‌فروش برق و یا نیروگاه عرضه‌کننده در بستر نظارتی شرکت مدیریت شبکه برق ایران منعقد میگردد.
بدین منظور خریدار پس از امضا الحاقیه نیابتی خود با شرکت مالک شبکه (شرکت توزیع یا برق منطقه‌ای مربوطه) نسبت به عقد قرارداد با فروشنده مجاز (خرده‌فروش دارای پروانه خرده‌فروشی معتبر و یا نیروگاه دارای پروانه بهرهبرداری) اقدام مینماید. مهمترین مزایای حاصل از این قراردادها به شرح زیر است:
– کاهش چشمگیر هزینه برق مصرفی
– امکان توافق بر روی شرایط پرداخت
– قرارگرفتن در اولویت آخر اعمال مدیریت مصرف
– بهره‌مندی از انرژی تأمین شده از سوی مالک شبکه به‌عنوان انرژی پشتیبان
در حال حاضر باتوجه‌به گشایش‌های حاصل شده در ثبت قراردادهای دوجانبه، مصرفکننده مجاز است نسبت به اعمال تغییرات در میزان سفارش درخواستی خود اقدام نماید که این امر تا حد زیادی ریسک پیش‌خرید انرژی و یا عدم تحقق مصرف برق خریداری شده را کاهش میدهد. عدم امکان خرید در قالب بسته‌های بار در بازه‌های (میان باری، اوج بار و کم باری) مهمترین ضعف در تأمین برق از طریق قراردادهای دوجانبه است.
قرارداد دوجانبه برق به معنای قرارداد مستقیم بین یک عرضه‌کننده و یک مصرفکننده است. در این قرارداد، برق تولیدی نیروگاه‌ها به طور مستقیم به مصرفکننده نهایی عرضه و نقش دولت به‌عنوان واسطه حذف می‌شود. مطابق مصوبه هیئت وزیران مورخ 20/07/1399 به شماره 82357/ت 57467 هـ، و مصوبه وزارت نیرو به تاریخ 02/09/1399 به شماره 100/30/34585/99 کلیه مشترکین صنعتی با دیماند بالای 5 مگاوات موظف به تأمین برق خود از طریق قراردادهای دوجانبه و یا سایر روشهای متداول در بورس انرژی هستند.
لذا موضوع انعقاد قراردادهای دوجانبه از پشتوانه‌ها و حمایت‌های قانونی لازم برخوردار است. باتوجه‌به این بخشنامه، تنها مشترکین صنعتی با ظرفیت قراردادی بالای 5 مگاوات امکان خرید برق دوجانبه به‌صورت مستقیم را دارند. توافق دوجانبه برق تنها یک مبادله مالی محسوب می‌شود و پس از انعقاد آن، مسیر برق دریافتی تغییری نمی‌کند.
در حال حاضر قراردادهای دوجانبه تحت نظارت دولت و وزارت نیرو قرار دارند. این قراردادها تحت نظارت مستقیم شرکت مدیریت شبکه برق ایران ثبت می‌شوند و قدرت انعطاف‌پذیری بالایی دارند.
مزایای قرارداد دوجانبه برق
- استقلال بیشتر: طرفین می‌توانند شرایط قرارداد را بر اساس نیازها و اهداف خودتنظیم کنند و از وابستگی به سیاست‌ها و شرایط بازار عمومی خارج شوند.
- انعطاف‌پذیری در شرایط: قراردادهای دوجانبه برق اجازه می‌دهند تا شرایط مختلفی مانند مدت‌زمان، حجم و قیمت برق مورد توافق قرار گیرند که باعث انعطاف‌پذیری بیشتر برای طرفین می‌شود.
- تضمین امنیت: با توافق بر روی شرایط دقیق، این قراردادها امنیت تأمین برق را برای طرفین تضمین می‌کنند و از ریسک‌های مرتبط با نوسانات بازار مصرفی برق کاسته می‌شود.
مصرف هر دوره شما در پایان دوره اعلام خواهد شد.
درصورتی‌که 1.2 بیشتر از قیمت بازار برق مصرف کنید، مشمول جریمه نخواهید شد.
شما می‌توانید قیمت توافقی و جدا از نرخ بازار در قراردادتان تعریف کنید که از نظر اقتصادی نیز به‌صرفه‌تر و منجر به کاهش چشمگیر هزینه‌ها خواهد شد.
امکان خرید برق از عرضه‌کننده دلخواه وجود دارد
قرارگرفتن در اولویت آخر اعمال مدیریت مصرف؛ به این معنا که در صورت اعلام خاموشی، صنعت شما به‌عنوان یک مشترک ضروری شناخته خواهد شد و تا آخرین لحظه قطع نمی‌شود.
در صورت قطع تولید برق توسط تولیدکننده طرف قرارداد، مدیریت شبکه برق ایران که بر تمام قراردادها نظارت دارد قبول مسئولیت خواهد کرد و تا پایان قرارداد دوجانبه برق، برای تأمین انرژی با همان شرایط اقدام می‌کند.
دیگر مزیت‌های دوجانبه بودن قرارداد برق
برق مصرفی شما با نرخی کمتر از تعرفه‌های وزارت نیرو حساب خواهد شد.
این روش در مقایسه با قراردادهای بخش دولتی انعطاف بیشتری دارد. به‌عنوان‌مثال، شما می‌توانید با رضایت هر دو طرف، شرایط پرداخت توافقی یا اقساطی و سررسید اقساط تعریف کنید.
تأمین برق صنایع شما مستقل از عرضه‌کننده دولتی یا خصوصی که با آن‌ها قرارداد بسته‌اید خواهد بود. به این معنا که قرارداد دوجانبه، صرفاً یک قرارداد مالی است و تأمین برق شما توسط شبکه سراسری برق و بدون تغییر مسیر انجام می‌پذیرد.
با استفاده از قرارداد دوجانبه، مزایایی مانند پاداش کاهش مصرف تابستانی برای شما در نظر گرفته خواهد شد.
معایب قرارداد دوجانبه برق
• عدم وجود امکان خرید برق به‌صورت بازه‌ای (کم باری، میان باری، پرباری)
• لزوم تنفیذ الحاقیه نیابت نزد مالک شبکه (برق منطقه‌ای یا شرکت توزیع)
بورس انرژی چیست؟
بورس انرژی ایران دارای سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی است. در اینجا تنها دو بازار اول موردبحث هستند.
بازار فیزیکی: سه تابلوی برق، نفت و گاز، و تابلوی سایر حامل‌های انرژی
بازار مشتقه: سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله
معاملات برق در بورس انرژی ایران با استفاده از قراردادهای سلف موازی انجام می‌گیرد. قرارداد سلف موازی قراردادی است که در بازار مشتق معامله می‌شود و بر اساس آن، مقدار معینی از دارایی پایه بر اساس مشخصات قرارداد به فروش می‌رسد.
وجه قرارداد باید زمان معامله تعیین و بر اساس زمان‌بندی تعیین‌شده پرداخت شود تا تحویل دارایی پایه در سررسید صورت گیرد. در طول دوره معاملاتی، خریداران می‌توانند قراردادهای خود را با همان قیمتی که خریدند به شخص دیگری بفروشند.
مقایسه بورس انرژی و قراردادهای دوجانبه برق
خرید برق از بورس انرژی و قرارداد دوجانبه برق 2 روش متداول و محبوب برای تامین انرژی برق صنایع در ایران در نظر گرفته می‌شود. انتخاب روش خرید از بین این 2 مورد، بستگی به استراتژی کسب‌وکار شما، الگوی مصرفی، میزان مصرف و نوع کارتان بستگی دارد. در ادامه، ویژگی‌های هر یک از این روش‌ها بیان شده است تا بتوانید بهتر در این زمینه تصمیم بگیرید:
بورس انرژی
خریداران و فروشندگان با شرکت‌های کارگزاری ارتباط دارند و از حیث فنی تابع دستورات مرکز راهبری هستند.
خریداران و فروشندگان با پذیرش مقررات بورس و اخذ عضویت در بورس (دریافت کد بورسی) نسبت به معامله اقدام می‌نمایند.
معاملات در هر روز جهت تحویل در بازه‌های زمانی مختلف (ساعتی، روزانه، هفتگی، ماهیانه، فصلی و سالیانه) در زمانه‌ای اوج بار، میانبار و کم‌بار انجام می‌گیرد.
تسویه معاملات بسته به نوع قرارداد به شکل نقدی و در زمان معامله و پیش از شروع دوره مصرف خواهد بود.
ریسک خرید در این روش باتوجه‌به نوع خرید سلف برق بسیار بالا است و در صورت بروز خاموشی منجر به ازبین‌رفتن حجم خریداری‌شده از بورس می‌شود.
اهمیت قرارداد دوجانبه برق
خریداران و فروشندگان مستقیماً با یکدیگر ارتباط دارند و به‌صورت دوجانبه بر سر قرارداد تأمین برق توافق خواهند کرد.
خریداران و فروشندگان مطابق با مفاد قرارداد فی‌مابین (مدت قرارداد از یک ماه تا دوازده ماه) اقدام به معامله می‌کنند.
امکان معاملات ساعتی، روزانه و هفتگی وجود نداشته و معاملات به‌صورت ماهیانه و بار پایه انجام می‌شوند.
تسویه معاملات باتوجه‌به قرارداد و توافق صورت‌گرفته غیرنقدی و پس از اتمام دوره مصرف است.
ریسک خرید بسیار پایین، باتوجه‌به شرایط صدور فاکتور پس از اعلام مصرف در آخر دوره خواهد بود.
در قرارداد دوجانبه برق، برخلاف بورس انرژی، هیچ‌گونه کشف قیمتی صورت نمی‌گیرد.
خلاصه:
قراردادهای دوجانبه برق نقش مهمی در تأمین برق و افزایش امنیت و انعطاف‌پذیری در بازار انرژی دارند. با استفاده از این قراردادها، طرفین می‌توانند به بهبود روند تأمین برق و کاهش ریسک‌های مرتبط با نوسانات بازار انرژی بپردازند.
قرارداد دوجانبه برق و بورس انرژی هر دو از روشهای متداول تأمین برق صنایع هستند و هر کدام باتوجه‌به ویژگی‌های کسب‌وکار و ترجیحات صنایع به نوبه خود مناسب و مقرون‌به‌صرفه هستند. شما می‌توانید با تماس با کارشناسان شرکت تأمین انرژی پایدار آرارات، روش مناسب خود را برگزینید و اقدام به عقد قرارداد کنید.
